Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΑ - ΑΡΧΟΝΤΙΚΑ

Η ΚΑΣΤΟΡΙΑ έχει ιστορία  πάνω από δέκα χιλιάδες χρόνια,  αν σκεφθεί κανείς ότι ο Λιμναίος οικισμός χρονολογείται πριν από 7.000 χρόνια περίπου. Επομένως το να προβάλουμε την ΚΑΣΤΟΡΙΑ με στιγμιαία γεγονότα  που αναφέρονται μόνο με 5-10 γραμμές στην ιστορία, βαφτίζοντάς τα ως φεστιβάλ μεσαιωνικού τύπου, νομίζω αδικούν την ΚΑΣΤΟΡΙΑ. Φυσικά ότι γίνεται έστω και έτσι δεν είναι κακό, αλλά θα μπορούσε κάθε φεστιβάλ και κάθε διοργάνωση της ευρύτερης περιοχής να χωρέσει στην ιστορία με τίτλο  «ΚΑΣΤΟΡΙΑ 10.000  ΧΡΟΝΙΑ»

Όσο για την αναφορά μας στην ιστορική οικογένεια Μπατρίνου, την χαρακτηρίσαμε έτσι, όχι μόνο επειδή ο Λεωνίδας Μπατρίνος χρημάτισε βουλευτής και αντιπρόεδρος της Βουλής κλπ, αλλά κυρίως για το ότι το επίθετο Μπατρίνος, το συναντάμε ως επίθετο των συνεργατών του Ρήγα Φεραίου, δηλαδή των αδελφών Εμμανουήλ. 

Έτσι διαβάζουμε σε σχετική μελέτη της κ. ΦΙΛΙΩΣ  ΚΑΡΑΣΑΒΒΙΔΟΥ που παρουσιάσθηκε στο ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ και δημοσιεύτηκε στον τοπικό τύπο  με τίτλο: «Οι Καστοριανοί συναγωνιστές του  Ρήγα Φεραίου Βελεστινλή «μεταξύ άλλων τα ακόλουθα:

<<Ιωάννης και Παναγιώτης Εμμανουήλ, Γεώργιος Θεοχάρης, τρεις Καστοριανοί της διασποράς που γνώρισαν, πίστεψαν, στήριξαν το Ρήγα και βοήθησαν ο καθένας με τον δικό του τρόπο στη διάδοση και εφαρμογή του οράματος του φλογερού επαναστάτη . Έσπειραν μαζί του το σπόρο της Λευτεριάς κι έμειναν στην ιστορία για την προσφορά τους στην παιδεία του τόπου, για την κοινωνική και πολιτική χειραφέτηση των Ελλήνων και την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού……………..

Μεταξύ των Κυβερνητών ή επιστατών της κοινότητας του Αγίου Γεωργίου από το 1746 αναφέρονται πολλοί Καστοριανοί οι οποίοι προσέφεραν διάφορα ποσά για το σχολείο και την εκκλησία. Ένας εξ αυτών ο πατέρας του Ιωάννη και Παναγιώτη Εμμανουήλ, ο οποίος στον πίνακα ευεργετών και δωρητών της Ελληνικής Αδελφότητας της Βιέννης αναγράφεται ως ΄΄Έμμανουήλ Ιωάννου Μπατρίνος εκ Καστορίας» το ίδιο κι ο πάππος και ο αδελφός αυτού αναγράφονται ως ευεργέτες με το επώνυμο Μπατρινάδες. Προτιμούσαν όμως και χρησιμοποιούσαν ως επώνυμο το πατρώνυμό τους. Η οικογένεια επί τρεις γενιές εγκατεστημένη στη Βιέννη ήταν ευκατάστατη, όπως δείχνει εκτός των παραπάνω στοιχείων και το σωζόμενο αρχοντικό τους στο Ντουλτσό Καστοριάς, το οποίο χρησιμοποιείται για τη στέγαση του Ενδυματολογικού Μουσείου, υπό την εποπτεία του συλλόγου Αρμονία. Το εν λόγω αρχοντικό κληροδοτήθηκε με μερικές χιλιάδες αργυρά φλορίνια σε μετρητά και εισπρακτέα δάνεια με διαθήκη στις 19 Απριλίου 1798 στις θυγατέρες των αδελφών του πατρός των Αφών Εμμανουήλ, Δημητρίου, Παύλου και Κωνσταντίνου, που κατοικούσαν στην Καστοριά.

Στη διαθήκη κληροδοτούνται επίσης λιγότερα ποσά σε ιερείς και προεστώτες της Καστοριάς , στη Μονή ΜεγίστηςΛαύρας του Αγίου Όρους και δωρεά στην Ελληνική Αδελφότητα της Βιέννης. Ένας από τους μελετητές της διαθήκης του Εμμανουήλ Ιωάννου Μπατρίνου, ο Γεώργιος Λάιος, αποκλείει όμως την πατρική σχέση του συντάκτη της με τα αδέρφια Εμμανουήλ, ενώ ο Λεονάρδος Βρανούσης, ο Μενέλαος Μπατρίνος και ο Αναστάσης Πηχεών δέχονται χωρίς επιφύλαξη την πατρική αυτή σχέση , ο καθένας απ’ αυτούς παραθέτει τα δικά του επιχειρήματα. Ο Αναστάσης Πηχεών στο άρθρο του ‘’Εθνομάρτυρες του Γένους’’ ανέφερε κάτι που έγραφε ο πατέρας του σ’ ένα δοκίμιό του, έχοντας στοιχεία από το βιβλίο των λάσων, βιβλίο δωρεών, κληροδοτημάτων, της Καστοριάς, που διαβάζονταν κάθε Κυριακή της Ορθοδοξίας στο μητροπολιτικό ναό, ότι το 1798 ο Μανώλης Ιωάννου Μπατρίνος κατέθεσε ένα σημαντικό ποσό σε τράπεζα της Βιέννης για να καλύπτονται από τους τόκους του τα διάφορα έξοδα λειτουργίας σχολείων της Καστοριάς. Στον Κώδικα του Ναού του Αγίου Γεωργίου της Βιέννης ο εφημέριος είχε σημειώσει: «Ανεπαύθη εν Κυρίω ο μακαρίτης Μανουήλ Ιωάννου εκ πόλεως Καστορίας, ην ετών 75 την ηλικίαν και ετάφη παρ’ εμού Σεραφείμ Ιερομονάχου Λαυριώτου Σερραίου και εφημερίου της Καπέλλης των Τουρκομεριτών Ρωμαίων>>.

Ο Μενέλαος Μπατρίνος εκτός από τα στοιχεία που δημοσίευσε,  έχει καταγράψει το γενεαλογικό δέντρο ξεκινώντας από το 1600 με το ζεύγος Μανόλη και Μαλαματή φθάνοντας μέχρι σήμερα.

Το αρχοντικό αυτό όπως και άλλα σύγχρονα του, καθώς και τα μεταγενέστερά,  που κτίσθηκαν στον λεγόμενο Ελληνικό μαχαλά της Καστοριάς, της τότε Οθωμανοκρατούμενης  Καστοριάς, αποτελούν μνημεία μιας νεότερης αρχιτεκτονικής τεχνικής πού επικρατούσε την εποχή εκείνη.

Αν είχαν λαλιά να μιλήσουν τα σπίτια και κυρίως τα παλιά διατηρητέα ή κατ’ άλλους αρχοντικά, θα είχαν να μας πουν και να μας διηγηθούν ένα σωρό γεγονότα και ιστορίες. Ίσως θα ήταν τα μόνα που θα μας διηγηθούν με λεπτομέρεια την ζωή των προγόνων μας. Πως και τι έτρωγαν πως διασκέδαζαν πως ερωτοτροπούσαν. Πως άραγε «ξεφάσκιωναν» εκείνα τα νεανικά κορμιά που ήταν «φασκιωμένα» με ένα σωρό ρούχα όπως θυμούνται οι παλιότεροι τις γιαγιάδες τους. Μακριά φορέματα τσεμπέρια στο κεφάλι, με όλα τα χαρακτηριστικά  γυναικών με  αρχοντιά και σοβαρότητα.

Η Καστοριά είχε πολλά αρχοντικά αλλά δυστυχώς σώθηκαν πολύ λίγα. Κάθε σπίτι κρύβει και μια πολύτιμη ιστορία, κρύβει τον πολιτισμό μας τα ελαττώματα και τα προτερήματα της φυλής μας, κρύβει τους αγώνες για την λευτεριά από τον κατακτητή αλλά και ιστορίες κοινωνικές που θυμίζουν αρχαία δράματα.

Δυστυχώς όμως αυτήν την ζωντανή ιστορία των διατηρητέων παλαιών και νέων η πολιτεία αντί να την προστατεύσει καθότι προσφέρουν ιστορία, πολιτισμό, θέαμα, τουριστική εκμετάλλευση κλπ, τα απαξιώνει με φόρους χαράτσια και ένα σωρό παράλογες αξιώσεις, θάβοντας έτσι κυριολεκτικά την ιστορική μνήμη ενός λαού, που αν και έχει κρατήσει με θυσίες και αγώνες έστω και συρρικνωμένο το καλύτερο οικόπεδο επάνω στη γη, μεγαλουργεί και αναδεικνύεται εκτός συνόρων επιβεβαιώνοντας ακόμη για μια φορά την θρησκευτική ρήση «ουδείς προφήτης στον τόπο του».

Ας ελπίσουμε ότι η κρίση διαρκείας που βιώνουμε να μας κάνει σοφότερους έτσι ώστε και εμείς ως ψηφοφόροι να  επιλέγουμε τους σεμνούς, ικανούς και ταπεινούς και όχι εκείνους που «λάμπουν» καθότι ότι λάμπει δεν είναι χρυσός. 

 Λεωνίδας Πουλιόπουλος

1η Φωτογραφία: Καστοριά 1964 από το αρχείο του Γιάννη Τσακιρίδη

2η Φωτογραφία: Αρχοντικό-διατηρητέο οικογένειας Μπατρινού

phonikastorias.gr